Wiadomości

Dzień Nauki Polskiej

19 lutego br. obchodzimy Dzień Nauki Polskiej. Jako datę tego święta wyznaczono dzień urodzin Mikołaja Kopernika w uznaniu jego wybitnych zasług na polu astronomii. Dzień Nauki Polskiej ma stanowić inspirację do pójścia w ślady polskich badaczy i wzmocnienia zainteresowania nauką.

Wynalazcy, naukowcy, konstruktorzy 

Geniusz naukowy nie tworzy tak spektakularnych dzieł jak wielki literat, muzyk czy malarz. To jednak efekty jego pracy zmieniają świat i ułatwiają życie. 

Mikołaj Kopernik (1473-1543)

Twórca współczesnej astronomii. W 1510 r. został kanonikiem warmińskim i zamieszkał we Fromborku, prowadził tam obserwacje astronomiczne. Jako pierwszy w czasach nowożytnych opracował heliocentryczny model Układu Słonecznego (heliocentryczna teoria), zakładający, że Ziemia obraca się wokół własnej osi i krąży wokół Słońca. 

Teoria Kopernika stała się podstawą rozwoju nauk ścisłych w okresie renesans jej zwolennikami byli m.in. J. Kepler i Galileusz, jej idee w dziedzinie kosmologii rozszerzyli Thomas Digges (w Anglii) i Giordano Bruno (we Włoszech).

Maria Skłodowska-Curie (1867-1934) 

Opracowała teorię promieniotwórczości; odkrywczyni dwóch pierwiastków - radu i polonu (nazwa pochodzi od łacińskiej nazwy Polski); prekursor radiochemii; dwukrotnie wyróżniona Nagrodą Nobla: w dziedzinie fizyki (1903) i w chemii (1911). Jest jedyną kobietą, która tę nagrodę otrzymała dwukrotnie, a także jedynym uczonym w historii uhonorowanym Nagrodą Nobla w dwóch różnych dziedzinach nauk przyrodniczych. Jest też jedyną kobietą, która spoczęła w paryskim Panteonie. Zmarła w wyniku choroby wywołanej kontaktem z substancjami promieniotwórczymi.

Jan Heweliusz (1611-1687)

Astronom i matematyk z Gdańska. Studiował ruchy komet, skatalogował gwiazdy i stworzył jedną z pierwszych map powierzchni księżyca. W dowód uznania jeden z kraterów na księżycu nazwano jego imieniem.

Ignacy Łukasiewicz (1822-1882)

Polski farmaceuta i przedsiębiorca, wynalazca Lampy naftowej, pionier przemysłu naftowego w Europie. Bardzo sprawny organizator, z czasem dorobił się na ropie naftowej dużego majątku. Był również wielkim społecznikiem. Propagował zakładanie sadów, budowę dróg i mostów, szkół, szpitali itd., finansując wiele inicjatyw z własnej kieszeni. Walczył z biedą i alkoholizmem w regionie, tworzył kasy zapomogowe i fundusze emerytalne.

Henryk Arctowski (1871-1958)

Naukowiec, oceanograf, badacz Antarktydy. Uczestnik wyprawy antarktycznej na statku "Belgica". Jego imieniem nazwano szczególny rodzaj zjawiska halo, powstającego w chmurach zbudowanych z kryształów lodu, tzw. łuk Arctowskiego, które zaobserwował i opisał. Od jego nazwiska nazwano też lodowiec i górę na Spitsbergenie, półwysep i szczyt na Antarktydzie, a także polską stację naukową w archipelagu Szetlandów Południowych.  

Ernest Malinowski (1818-1899)

Zaliczany jest do najwybitniejszych inżynierów kolejowych drugiej połowy XIX wieku. Zapisał się w historii jako twórca najwyżej położonej kolei świata w peruwiańskich Andach, uznawanej za cud ówczesnej techniki. W Peru założył Sociedad Geografica de Lima (Towarzystwo Geograficzne), Club Nacional - instytucję o charakterze polityczno-patriotycznym, oraz Towarzystwo Sztuk Pięknych. Podkreśla się również jego wkład w rozwój nauk socjologicznych.

Janusz Groszkowski (1898-1984) 

Naukowiec zajmujący się elektroniką i radiotechniką; rozszyfrował system sterowania niemieckich rakiet V1 i V2 przechwyconych przez Armię Krajową w czasie II Wojny Światowej.

Józef Hofmann (1876-1957)

Wynalazca, kompozytor i pianista; opatentował około 100 wynalazków, w tym m. in. pneumatyczne resory samochodowe, wycieraczki do szyb samochodowych i spinacz biurowy.

Henryk Magnuski (1909-1978)

Wynalazca; główny inżynier zespołu, który opracował radio Motorola SCR-300 (zwane walkie-talkie). Była to plecakowa radiostacja używana podczas II Wojny Światowej przez amerykańską armię w Europie i w Azji.

Stefan Feliks Manczarski (1899-1979)

Jeden z pierwszych na świecie twórców telewizji; w 1929 roku skonstruował pierwszy polski telewizor.

Kazimierz Prószyński (1875-1945) 

Wynalazca i konstruktor pionierskich aparatów kinematograficznych; konstruktor pierwszej na świecie kamery-projektora; jego wynalazki posłużyły do powstania pierwszej lotniczej kroniki wojennej (1918).

Stefan Banach (1892-1945)

Twórca analizy funkcjonalnej i patron nagrody – symbolizuje talent, determinację i pracowitość. Banach, znany z niekonwencjonalnego sposobu uprawiania matematyki, stał sie jednym z najsławniejszych matematyków w świecie. Urodził się w 1892 w Krakowie, gdzie spędził młodość. Studiował na Politechnice Lwowskiej. 

W 1920 r., nie mając ukończonych studiów matematycznych, Stefan Banach otrzymał doktorat na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie po czterech latach został profesorem. W 1935 został zaproszony do wygłoszenia plenarnego wykładu na Międzynarodowym Kongresie Matematyków w Oslo. Wkrótce przed wybuchem II wojny światowej Stefan Banach został wybrany prezesem Polskiego Towarzystwa Matematycznego. Zmarł latem 1945 r. we Lwowie. 

Kazimierz Funk (1884-1967)

Polski biochemik Kazimierz Funk urodził się 23 lutego 1884 r. w Warszawie i tam też skończył gimnazjum w 1900 r. Wówczas, mając zaledwie 16 lat, wyjechał do Szwajcarii - do Genewy - na studia biologiczne. Przeniósł się jednak do Berna na chemię. Tam pod kierownictwem słynnego polskiego chemika prof. Stanisława Kostaneckiego prowadził badania nad syntezą estrogenu - hormonu płciowego, które zakończył uzyskaniem doktoratu. Miał wtedy zaledwie 20 lat. 

Po ukończeniu studiów pracował najpierw w Instytucie Pasteura we Francji, a 2 lata później na Uniwersytecie Berlińskim, gdzie współpracował z Emilem Fischerem, laureatem Nagrody Nobla z dziedziny chemii. W 1910 r. przeniósł się do Londynu i prowadził eksperymenty w Instytucie Listera. W 1911 r., prowadząc badania nad przyczyną choroby beri-beri, wyodrębnił witaminę B1. 

Karol Olszewski (1846-1915) i Zygmunt Wróblewski (1845-1888)

Mija 130 lat od skroplenia azotu i tlenu przez Karola Olszewskiego i Zygmunta Wróblewskiego. Osiągnięcie Polaków wzbudziło zawiść u francuskich badaczy i miało znaczenie m.in. dla zrozumienia budowy materii - opowiada ekspert z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

5 kwietnia 1883 r. uczeni z Uniwersytetu Jagiellońskiego - Karol Olszewski i Zygmunt Wróblewski - po raz pierwszy w historii ujrzeli skroplony tlen, a kilka dni potem, 13 kwietnia - ciekły azot. Uroczyste obchody 130. rocznicy tego wydarzenia odbędą się na Uniwersytecie Jagiellońskim 12 kwietnia. Będą wtedy miały miejsce wykłady i pokazy, w szczególności dotyczących kriogeniki.

Jan Czochralski (1885-1953)

W 1916 roku Czochralski dokonał odkrycia, które po latach okazało się jego największym osiągnięciem: opracował metodę pomiaru szybkości krystalizacji metali. Według anegdoty, przez roztargnienie zamiast w kałamarzu zanurzył stalówkę pióra w tyglu z roztopioną cyną – i wyciągając pióro, uzyskał pręcik metalu. 

Metoda wytwarzania monokryształów poprzez wyciąganie, początkowo interesująca wyłącznie metaloznawców, obecnie jest powszechnie stosowana w produkcji kryształów, zwłaszcza półprzewodnikowych, które służą do budowy tranzystorów używanych w elektronice. 

Kazimierz Michałowski (1901-1981)

Prof. Michałowski odkrył i zapoczątkował badania kilku ważnych obiektów, które rozsławiły polską archeologię. Uczestniczył w kampanii UNESCO ratowania zabytków Nubii zagrożonych przez budowę tamy assuańskiej na Nilu na początku lat 60. W czasie badań ratowniczych w dzisiejszym Sudanie odkrył nubijską katedrę w Faras ze znakomicie zachowanymi freskami. Stworzył wówczas tzw. polską szkołę archeologiczną, której założenia przyjęto na całym świecie, polegającą na harmonijnym łączeniu badań archeologicznych z pracami konserwatorskimi i ratowaniem zabytków.

Dzięki tym badaniom prof. Michałowski stał się współtwórcą nubiologii - nowej dyscypliny naukowej wyłonionej z egiptologii. Był współorganizatorem i pierwszym prezesem międzynarodowego stowarzyszenia naukowego Society for Nubian Studies.

Zbigniew Religa (1938-2009)

Wybitny polski kardiochirurg. Prof. Zbigniew Religa w 1986 r. przeprowadził pierwszą w Polsce udaną transplantację serca. W ostatnich latach był posłem klubu PiS i jednym z najbardziej znanych krajowych polityków. Był kawalerem Orderu Orła Białego.

Prof. Religa pełnił funkcję ministrem zdrowia w rządzie PiS (31.10. 2005 r. - 7.09.2007 r.), wcześniej był senatorem. Startował także w wyborach prezydenckich w 2005 r. W grudniu 2008 skończył 70 lat.

Adam Maciejewski (1972)

Adam Maciejewski - chirurg, który dokonał pierwszego w Polsce przeszczepu twarzy, urodził się w 1972 roku. Pochodzący z Gliwic lekarz zyskał sławę w 2013 r., kiedy wraz ze swoim zespołem przeprowadził pierwszy w Polsce udany przeszczep twarzy i pierwszy na świecie ratujący życie. O sukcesie lekarza informowały media międzynarodowe, a Amerykańskie Towarzystwo Chirurgii Rekonstrukcyjnej i Mikronaczyniowej uznało przeszczep za najlepszy na świecie w 2013 roku.

Operacja, którą 15 maja przeprowadził w gliwickim Centrum Onkologii prof. Adam Maciejewski, trwała 27 godzin. 33-letni pacjent miał wypadek w pracy – maszyna do cięcia kamieni amputowała mu większą część twarzy. Ze względu na rozległość obrażeń, utrudniających oddychanie i jedzenie oraz duże ryzyko infekcji, bez przeszczepu nie przeżyłby.

Wcześniej prof. Maciejewski pomyślnie zakończył wiele operacji – m.in. rekonstrukcje nosa, żuchwy, języka, gardła. Drugi całkowity, ale już planowany przeszczep twarzy przeprowadził w grudniu 2013 roku.

Sylwester Porowski (1938)

Prof. Sylwester Porowski urodził się w 1938 r. w Bierzynie. Jest fizykiem specjalizującym się w fizyce ciała stałego. W 1960 roku ukończył fizykę na Uniwersytecie Warszawskim, następnie w Instytucie Fizyki PAN obronił pracę doktorską (1965) oraz rozprawę habilitacyjną (1972). W 1978 roku otrzymał tytuł profesora.

W latach 1964-1972 kierował Laboratorium Ciśnieniowych Badań Półprzewodników Instytutu Fizyki PAN, które w 1972 r. przekształciło się w Laboratorium Fizyki i Technologii Wysokich Ciśnień „Unipress” PAN. Obecnie w Instytucie Wysokich Ciśnień PAN pełni funkcję zastępcy dyrektora ds. nowych technologii.

Prace badawcze prowadził także za granicą; był związany m.in. z Uniwersytetem Harvarda oraz z Uniwersytetem Montpellier. Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Fizycznego, European Physical Society oraz Światowej Organizacji Fizyki i Technologii Wysokich Ciśnień AIRAPT. W 2002 r. otrzymał nagrodę Prezydenta RP za najlepszy wynalazek w dziedzinie produktu lub technologii (za niebieski laser na monokrysztale GaN). Opublikował 399 artykułów naukowych cytowanych 7314 razy.

Źródło: KAI

• tags