Wiadomości

Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego

Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego to święto ustanowione w czasie 30. Sesji Konferencji Generalnej UNESCO 17 listopada 1999 roku i obchodzone corocznie 21 lutego.

Jego głównym przesłaniem jest promocja wielojęzyczności oraz zwrócenie uwagi na chronienie różnorodności językowej, związanej z problemem wymierania języków i kultur.

Dziś na świecie istnieje ponad 6 tysięcy żywych języków, choć kiedyś było ich około 13 tysięcy! 80 procent ludności świata porozumiewa się na co dzień w 80 językach dominujących, takich jak  chiński (dialekt mandaryński – ok. 1170 mln użytkowników), angielski (1135 mln), hiszpański (450 mln), hindi (400 mln) i arabski (350 mln). W ciągu ostatnich 70 lat zaprzestano używania ponad 200 języków, a proces ten przyspieszył na przełomie XX i XXI wieku na tyle, że do końca tego stulecia może zniknąć niemal połowa używanych języków.

Do „śmierci języka” przyczyniają się przede wszystkim zmiany społeczne, głównie migracje i wyjazd młodych osób z danego terytorium w poszukiwaniu pracy, a tym samym oderwanie od korzeni. 

W trosce o języki zagrożone UNESCO rozpoczęło program kontrolowania tego niekorzystnego zjawiska. W tym właśnie celu w 1996 roku opracowano po raz pierwszy Atlas Języków Zagrożonych, zawierający informacje na temat 3000 języków używanych na świecie i zagrożonych wyginięciem. Według szacunkowych danych UNESCO zagrożone języki używane są głównie: w Indiach (196), USA (192 - są to narzecza plemion indiańskich), w Indonezji (147), Chinach (144), Meksyku (144) i Rosji (136).

Czy w Polsce występują języki zagrożone wymarciem? TAK!

Wspomniany wcześniej Atlas Języków Zagrożonych wymienia w Polsce dziewięć języków zagrożonych wyginięciem: kaszubski, dolnosaksoński, białoruski, poleski, romski, rusiński, słowiński, wilamowski oraz jidysz. 

Najbardziej zagrożony jest  język wilamowski, którym posługuje się  zaledwie około 70 starszych mieszkańców Wilamowic koło Bielska Białej. Wilamowski to język, który powstał z dialektów niemieckich, niderlandzkich i fryzyjskich dzięki potomkom holenderskich i niemieckich osadników, którzy osiedlili się w Wilamowicach w XIII wieku i stworzyli tam odrębną kulturę, m.in. własną literaturę. Najbardziej znanym autorem jest Florian Biesik, który stworzył  „Of jer wełt” („Na tamtym świecie”), poemat napisany na wzór „Boskiej Komedii” Dantego. O zachowanie języka i kultury wilamowickiej walczy Stowarzyszenie Na Rzecz Zachowania Dziedzictwa Kulturowego Miasta Wilamowice „Wilamowianie”.

Jedynym językiem zagrożonym, który prawnie posiada w Polsce status języka regionalnego, jest  kaszubski (kaszëbsczi jãzëk, kaszëbskô mòwa). Obecnie kaszubski przeżywa renesans. Pojawiły się dwujęzyczne nazwy miasteczek, witryn, powstało kaszubskie radio, wydaje się książki i czasopisma, a nawet odprawia liturgię w kościołach po kaszubsku. Ponad 10 000 osób uczy się języka kaszubskiego w kilkudziesięciu szkołach, od 2005 roku można zdawać z kaszubskiego maturę, a od 2009 roku Uniwersytet Gdański oferuje możliwość studiowania specjalizacji – nauczanie języka polskiego oraz wiedzy o języku i kulturze kaszubskiej. 

Nie każdy język zagrożony wymarciem ma tyle szczęścia. Język Łemków, uznawanych w Polsce za mniejszość etniczną, trafił zaledwie do nauczania w kilku szkołach w 2001 roku, mimo że Spis Powszechny z 2011 roku wykazał, że w Polsce językiem łemkowskim w kontaktach domowych posługuje się około 7 tysięcy osób.

Jeśli jesteście ciekawi, co z innymi zagrożonymi  językami występującymi na terytorium Polski, sięgnijcie do Internetu. Warto, bo powinniśmy  mieć świadomość, że polska kultura jest bogata i różnorodna, także pod względem językowym, a Polak może mówić również tak: 

-Czedë je Twòja roczëzna?

-Piãcdwùdzestégò lëstopadnika.

-Je to pòniedzôłk latos?

-Nié, pòniedzôłk béł łoni. Latos je we strzodã.

 /rozmowa w języku kaszubskim na temat urodzin/

lub tak:

Ynzer Foter, dü byst ym hymuł, 

Daj noma zuł zajn gywajt; 

Daj Kyngrajch zuł dö kuma; 

Daj wyła zuł zajn ym hymuł an uf der aot; 

dos ynzer gywynłichys brut gao yns haojt; 

/fragment modlitwy „Ojcze nasz” w języku wilamowskim/

• tags